Hiç kuşkusuz, düşün ve eğitim alanında bu yıl yayımlanan en önemli yapıt Bir Eğitim Devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi)'tur. Birinci kitap 540, ikinci kitap 616 sayfa, tamamı 1156 sayfalık oylumlu bir yapıt. 237 belge, 425 mektup, 160 kitap ve 188 makaleden yararlanılarak, yaklaşık üç yılda tamamlanmış bir büyük emek ürünü.
Yaşamöyküsü türünde yazılmış olan yapıt, büyük eğitimci İsmail Hakkı Tonguç'un yaşadığı dönemin eğitim tarihine (1893-1960) ışık tutmaktadır. Pek çoğu ilk kez yayımlanan belgelerle, Köy Enstitülerinin kuruluş, gelişme ve yıkılış dönemlerine açıklık getiren bir başvuru kaynağıdır eğitimcimizin yaşamı. Bugünlerde çıkan kitabın ikinci cildi, Mustafa Ekmekçi'ye adanmış. Türk halkının nabzını elinde tutan, araştırmacı-gazeteci yazar Mustafa Ekmekçi'ye. Bu oylumda, nitelikte bir yapıtın ortaya çıkışı nasıl mutlu ederdi Öksüz Yamalığı/Köy Enstitüleri yazarını...
Yapıtın ona adanışı, Tonguç'a yakışan bir değerbilirlik.
Diyordu ki Ekmekçi, Öksüz Yamalığı adlı kitabındaki "Köy Enstitülü Nadir Nadi" yazısında: Köy Enstitülerinin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç, Enstitülülerin çocuklarını da Köy Enstitülü sayar, Enstitüleri savunanları da onlardan ayırmazdı. Enstitülerde okumadığım halde, 'Köy Enstitülü' diye adım çıkmıştı. Gazeteciler, 'O, Karaoğlan Köy Enstitüsü'nden!' derlerdi. Tonguç'a göre Nadir Nadi, dört dörtlük bir Köy Enstitülüydü. Köy Enstitülü olmak uygarlığın, çağcıllığın, Atatürkçülüğün de ölçüsü değil miydi?
Tonguç'u, kurulmuş kurulacak en devrimci, en ilerici eğitim kurumlarını, dünya eğitimine katkı sayılan Köy Enstitülerini tanımak isteyenler muhakkak okumalıdır "Bir Eğitim Devrimcisinin Yaşamı" nı.
Cumhuriyet, 21 Kasım 1997
Olaylar ve Görüşler