Kapitalizme Dönüş Yok!

Moskova'da Lenin'in mozolesine giren görevliler bir bakmışlar, Lenin'in cam tabutu boş, bir not bırakmış Lenin,

"Ben İsviçre'ye gidiyorum, her şeye yeniden başlamak üzere!" diye...

Sovyet milletvekili, yazar Vitali Korotiç, bir soruyu yanıtlarken anlattığı bu fıkradan sonra şöyle dedi:

"Şimdi, geçmişimizdeki pek çok şeyi yeniden değerlendirmek durumundayız. Birçok şeye eriştik, ama bunlar için çok yüksek bir fiyat ödedik; güçlü bir ülke oluşturduk; ama şimdi çok yorgunuz. Şimdi taze güçlere, yeni düşüncelere gereksinimimiz var ve bu tür yeni düşünceler yeterince yok. Birçok dış ülkeyle işbirliği içindeyiz; ortak işler yapıyoruz; bir konuşmamda kullanmıştım. 'Kedi ister kara, ister ak olsun, fareyi tutmalı' diye..."

3.5 milyon baskılı “Ogonyok" Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Milletvekili Vitali Korotiç, İstanbul'dan sonra, yine "Bilar"ın çağrılısı olarak Ankara'ya geldi. Çok sınırlı bir aydın grubuna konuştu; onların sorularını yanıtladı. Aynı gün akşamüstü de kalabalık bir dinleyici topluluğuna, Sovyetler Birliğinin içinde bulunduğu sorunları anlattı. Vitali Korotiç, Gorbaçov'u destekleyen bir gazeteci, milletvekili. Stalin'den, Brejnev'den pek hoşlanmıyor. Haldun Özen'le ikimiz, toplantıya girdiğimizde, Korotiç, konuşmasına çoktan başlamıştı:

"Brejnev, generaller için iyi bir liderdi. O, madalyaları çok seviyordu; öldüğünde, değişik ülkelerden 216 madalyası vardı! Propaganda çok gülünç bir duruma gelmişti; her tarafta karşımıza Brejnev çıkıyordu. Stalin döneminde de aynı durum söz konusuydu, fakat, herkes Stalin'den korkuyordu; Stalin döneminde "trajedi" olan durum, Brejnev döneminde bir ortaoyununa dönüşmüştü."

Korotiç, bu arada bir de fıkra anlattı: "Birinci kanalı açıyorsunuz yine Brejnev, ikinci kanalı açıyorsunuz Brejnev, üçüncüyü açıyorsunuz yine Brejnev, dördüncü kanalı çeviriyorsunuz, bir albay karşınıza çıkıyor: 'Düğmelerle oynamayı bırak!'diyor. Brejnev döneminde, bu tür bir propaganda, bu tür bir toplum atmosferi içinde yaşadık; fakat Stalin dönemindeki fanatiklerden, ona körü körüne bağlı olanlardan farklı olarak, normal palazlanmış kişiler vardı. Her şeyi satın almak mümkündü; rüşvet son sınırına varmıştı! insanlar, Brejnev dönemiyle, Kruşçev dönemini karşılaştırmaya başladılar. 'Belki' dediler, ’her şeyin daha dürüst olduğu Kruşçev dönemi daha iyiydi.' Brejnev'den sonra, iki yıllık bir süre için, herkes hakkında, her şeyi bilen KGB başkanı Andropov göreve geldi. Yalnızca iki yıl görevde kaldı. Fakat yönetimi önemli bir ölçüde değiştirdi. Ondan sonra, bürokrasi Çemenko'yu göreve getirdi, ancak çok kısa süreli olacağı belliydi. Çünkü zaten, yaşamının son döneminde olduğu belli bir kişiydi. Fakat, Çemenko'dan sonra, kimin önder olacağı konusu, büyük bir sorun ortaya çıkardı. Sistemimiz için bir sorun ortaya çıkmıştı; Merkez Komitesinin Gorbaçov'u seçmesi çok önemli bir olaydı; o dönemde o kadar destekçisi yoktu. Gorbaçov, şu ana dek, eski bürokrasimizle savaşmaktadır. Çünkü eski bürokrasi, kendi liderine sahip olmak istemektedir. Bu savaşımının da sonuçları ortada. Fakat Gorbaçov döneminde, Kruşçev hakkında daha çok yazı çıkmaya başladı. Ve Kruşçev, arşivleri açan, geçmişteki suçları ortaya döken kişi olarak görülmeye başlandı..."

Vitali Korotiç, konuşmasının en can alıcı bölümünde, bir soruyu yanıtlarken şunlan söyledi:

Tabii, en önemli sorun, sosyalizmin geleceğidir; şimdi, demokrasi gündeme gelmiştir, sosyalizmin geleceği konusunda, öğrenmek istediklerinizi ben şimdi ortaya koyacağım: Acaba, özel işverenler olacak mı? Çalışma hakkı ne olacak? Üretim araçlarının özel mülkiyeti mümkün olabilecek mi? Yanıt: Hayır! Üretim araçlarının özel mülkiyetine izin verilmeyecek; kooperatifler olabilecek, ancak kooperatifler, küçük işletmelerdir. Lokantalar, örneğin gömlek yapan yerler, bunlar fabrika değildir; aslında, sosyalist olmayan bir mülkiyet biçimi, üretim araçlarında mümkün olmayacaktır. Buna karşılık pazar ekonomisinden yararlanılacak, buna izin verilecektir. Şu anda bizim epeyce bir işçi açığımız var; bildiğiniz gibi, Sovyetler Birliğinde işsizlik olmaz, fakat işsizliğin mümkün olmamasıyla, işletmeler arasındaki rekabet arasında bir çelişki ortaya çıktı. En büyük sorunumuz şu: İnsanlar iyi çalışmıyor, verim düşük. Verimi arttırmak zorundayız; ancak İşsizlik olamaz dediğimiz için bu, çok yük oluyor. Şu anda, insanları daha çok çalıştırabilmek için, yoğun bir tartışma sürmekte..

Vitali Korotiç’in konuşmalarını, Yusuf Işık (Haşan Esat Işık'ın oğlu), Mete Tunçay ve Seyhan Erdoğdu çevirdiler. Bilar adına toplantılara Prof. Cahit Talaş başkanlık etti. Muzaffer Ilhan Erdost, Cenan Bıçakçı, İlber Ortaylı, İlber'in annesi (o, Rusça sordu soruyu), Cem Eroğul ilginç sorular yönelttiler; Vitali Korotiç, bir soruya karşılık verirken de özetle şöyle dedi:

Kapitalizmi istemiyoruz; daha iyi yaşam istiyoruz! Bu yüzyılda, sosyal yaşamda birçok deneyim geçirdik, konuşmamın başında kapitalizmin bizde pek çok şey araştırdığını söyledim, kapitalizmden de çok şey öğrenebileceğimizi düşünüyoruz. Ülkemizde kurduğumuz türde bir sosyalizmin gerçekten, halkın rejimi olduğunu düşünmüyorum. Bürokrasi ve yönetim için olanaklar sağladık, ama hiçbir şey olmayan insanlar da vardı. Kapitalizmde, bazen çalışan insanların daha iyi bir yaşama sahip olmalarını sağlama olanağı vardır; bizim sistemimizde, hükümet hiyerarşisinde, yüksek bir yerde olan insanlar iyi yaşar, daha iyi çalışanlar için aynı olanak yoktur... Büyükbabam benim mutluluğum için, babam benim çocuklarımın mutluluğu için uğraştı; hiç kimse kendi mutluluğu için uğraşmadı. Şimdi, kendimiz mutlu olmak için bir şeyler yapıyoruz. Pek kolay değil. On yıl önce, böyle bir konuşma için tutuklanmak, hüküm giymek söz konusuydu; toplumumuzda demokrasiye gereksinim olduğunu düşünüyoruz. Kapitalizmi hiçbir zaman geri getirmeyeceğiz. Fakat biz, kurduğumuz toplumun gerçekte sosyalist olmadığını düşünüyoruz; bizim için, bugünden daha mutlu insanlardan oluşacak bir toplum yaratmak çok önemli...