Unutulmayanlar...

SUAT Taşer Ankara’daydı; birkaç gün kalıp İzmir'e döndü. Bir akşam oturup konuştuk. Domates yetiştiricisi Arnavut kökenli Azemağa’yı Suat Taşer anlattı. Azemağa, bir gün Taşer’e sormuş:
— Yolda giden bir adamın, iyi mi kötü mü olduğunu bilebilir misin?
— Bilmem, demiş Taşer, nereden bileyim?
Azemağa karşılık vermiş:
— İyi adam iyi yürür, kötü adam kötü yürür! demiş Suat Bey, Constantin Stanislavsky’nın sanat yaşamıyla ilgili kitabını dilimize çeviriyor. Çeviriye 1968'de başlamış. Yakında bitirecekmiş. Stanislavsky Dünya Tiyatrosunun bir numaralı öğretmeni. Muhsin Ertuğrul, bir gün Suat Taşer'e şöyle demiş:
— Türk tiyatrosuna bir şey yapamadım, deme. Bir şey yapmasan bile, Stanislavsky’yi çevirdin, görevini yaptın demektir...
Ozan Suat Taşer boş durmuyor; bir yandan Stanislavsky’yi çevirirken, bir yandan şiirlerini yazıyor.
12 Eylül, Prof. Seha Meray’ın beşinci ölüm yıldönümüydü. Gazeteden, Cumhuriyet için bir yazı hazırlayan Ömer Madra'yla birlikte çıktık. “Seha Hoca öldü mü?” başlıklı yazı, önceki günkü Cumhuriyet’te “Kültür Yaşam” sayfasında çıktı. Seha Meray’ın sözleriyle, yazılarıyla anlatmış Meray'ı Ömer Madra.
Yazın Marmaris'te Ziraatçılar Kampın’da dinlenirken, bir gün Ahmet Sayla birlikte, Seha Meray’ın mezarına, Armutalan köyüne gittik. Seha Meray’ın yaptırdığı ev boştu. Çatısı da tam çatılmamış; yarım kalmış. Seha Merayra eşi Elisabeth Meray, Marmaris Turizm Bürosu’nda çalışıyor. Babası Oannes Vander Ulis de yanında. Onlar köyde oturmuyorlar. Marmaris’te bir pansiyonda kalıyorlar. Eşinin Marmaris’te yerleşip çalışmasını, Seha Meray istemiş.
Ölümünden önce, Tıp Fakültesi Hastanesinde yatarken, Necdet Uğur, Osman Olcay, birlikte Meray’a geçmiş olsuna girmiştik. Necdet Uğur, Milli Eğitim Bakanıydı. Uğur’u görünce çok sevinmiş:
— Bir de eylemli bakan görelim! demişti.
Osman Olcay eski bakandı. Hep eski bakanlar görüyordu, Meray...
Beş yıl geçti ama ölümünün üstünden; ölmemiş gibi. Gözlerinin içi, bir muziplikle gülüyor gibi. 1977 yılı, hasta yatağında şöyle demişti:
— Biz de çağımızın bir dönemini yaşıyoruz.
Yaşayıp, geçirecektik dönemleri. Ömer Madra, Meray’ın 14.5.1975 günlü Cumhuriyet’te çıkan yazısından alıntı yapıyor. Şöyle demiş Meray:
“... Böyle bir ortamda “aydın” sayılanlarımızı, ya da kendilerini böyle sananlara düşen yüce bir görev var: Susmamak! Susmak suç değil kuşkusuz; ama, “Aydınların onur yasası”nda, aydınlarımız için, hele böyle günlerde susmak, hiç bir genel affın silemeyeceği bir ayıp, bir kara leke olur. Hiç bir çıkarın, hiç bir kaygının, hiç bir korkunun haklı gösteremeyeceği bir ayıp, bir leke…”
Maltepe Camisi avlusunda gördüğüm Mümtaz Soysal:
— Hep böyle günlerde karşılaşıyoruz! dedi.
Faruk Güvenç’in eşi Suna Kan’a başsağlığı dileyecektik. Suna Kan, öyle ağlamaktan gözleri kızarmış görünmüyordu. Kimsenin yüzüne öyle, üzüntülü bir görünüm vermesine gerek yok gibiydi. Sağa sola gülüyordu, ölümü de, ölümün acısını da bir sanatçı, bir bilim adamı direnci yenebilirdi.
Faruk Güvenç, 27 Mayıs 1960 sabahı erkenden, motosikletine atladığı gibi, radyoevine gelir. Muzaffer Yurdakuler de, Harbiye'den çıkmış. Merkez Komutanı Muammer Ülgen’le birlikte radyoevine gelirler. Muammer Ülgen, çekerini arabada giyer. Radyoevine gelen ilk sivil Faruk Güvenç. Yukarı çıkarlar. Yurdakuler, Güvenç’e:
— Bundan sonra, buranın Komutanı sensin! der. Nasıl radyoyu çalıştırabilir misin?
— Hiç merak etme abi, çalıştırırım!
Faruk Güvenç, radyoda tüm yönetimi eline alır. Yurdakuler anlatmıştı olayı. Yurdakuler sonra, askeri cezaevine gider. Selahattin Çetiner de tutukludur. Kamil Savaş, Muzaffer Erdost da orada. Yurdakuler şöyle der:
— Katiller, hırsızlar dışında herkes serbest!
Azra Erhat, ölümüne dek çevresiyle konuşmuş, şakalaşmış. Sabiha Erengönül, sevdiği şeyleri ölmeden arkadaşlarına paylaştırmadı mı?
★★★
DÜZELTME: 15 Eylül çarşamba günü Cumhuriyet’te birinci sayfada yayımlanan Gürsel'in anma töreni yazısında, “Cenaze töreni görkemli olmuştu” arabaşlığından sonraki bölümde, zamanın. Senato Başkanı Sırrı Atalay, Genelkurmay Başkanı da Cevdet Sunay olarak yazılmıştı. Senato Başkanı İbrahim Şevki Atasağun, Genelkurmay Başkanı da Cemal Tural olacaktır. Düzeltirim.