Pazartesi, salı Ankara'da Can Yücel’in günleriydi. Küçük Tiyatro’da şiir şöleninden sonra Yücel, salı günü de İlhan İlhan’da yapıtlarını imzaladı. ‘Deniz Gezmiş’ler için en güzel şiirlerden birini yazdı. "Mare Nostrum", "Bizim Deniz" demek. Çan'ın yazdığı günlerde de yayımlamıştım. Şöyle:
En uzun koşuysa elbet Türkiye'de de devrim / O, onun en güzel yüz metresini koştu / En sekmez lüverin namlusundan fırlayarak... / En hızlısıydı hepimizin, / En önce göğüsledi ipi... / Acıyorsam sana anam avradım olsun, / Ama aşk olsun sana çocuk AŞK olsun!
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan, 5 mayısı 6 mayısa bağlayan geceyarısından sonra, sabaha karşı Ankara’da Merkez Cezaevi avlusunda asılmışlardı. Sokağa çıkma kartım elimden alındığından, gece dışarı çıkamamış, olanları evden izlemiştim. Olaydan sonra, savunman Halit Çelenk telefon edecekti. Yatağımdaydım, uyuyamıyordum. Gecenin bir saati telefon çaldı, Halil Çelenk'ti. Eşim ağlıyordu...
Sokağa çıkma kartım neden alınmıştı? Deniz Gezmişleri mi kaçıracaktım? Yıllar sonra, bir rastlantı sonucu, hakkımda yazılmış bir "Birinci Şube "yazısında, şu tümceler gözüme çarpacaktı:
Mustafa Ekmekçinin, 1972 yılında. Türk Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) ile eyleme geçeceği haber alınmış, ancak doğrulanmamıştır. Memleket aleyhine yazılarıyla tanınmıştır. 1973 yılında 45 gün hapis cezasına çarptırılmış, cezası ertelenmiştir. Sabıkalıdır...
Demek, insanlarla ilgili fişler böyle tutuluyordu! Polis örgütünü dağıtıp faşist öğelerden ayıklamadan, işlerin düzelmeyeceğini biliyordum. Oralarda işkenceler bitmezdi. Gerçekte, Milletvekili Salman Kaya, dayak yemekle topluma büyük iyilik etmiştir. Geçmiş olsun! Ama bu yetmez. Tansu Çiller'in, Süleyman Bey'in, Mesut Bey'in de coplanmaları gerekebilir. O zaman, işkencelerin önüne geçilebilir.
Şiir gecesinde, Can Yücel'in çeviri şiirleri de okundu. Can bunlar için ‘Türkçe söyleyen” demiş, yalnız çevirmediğini, şiire kendi Özünü de kattığını belirtmek istemişti. Bunlardan "Dilem" başlıklısı şöyleydi:
Taş var köpek yok / Köpek var taş yok / Ama kralın köpek! Sıkıysa at taşı.
E ray Canberk şiiri okuyunca, sözü Can Yücel aldı:
"Bu şiiri ben yazdım, çeviri değil!" dedi.
Can Yücel, kendi deyimiyle "Karanfili sıkmadığı için mi" o zaman “Türkçe söyleyen” diye yayımlamıştı, ne bileyim?
Can Yücel gecesinde; Tuncer Kurtiz, Muzaffer İlhan Erdost, Eray Canberk, Ali Cengizkan, Attan Gördüm şiirler okumuşlar, sayrı olan Gülten Akın ileti yollamıştı. Vahide Gördüm’ün sunuculuğunu yaptığı gece, çok güzel geçti...
Emin Özdemir le konuşuyorduk, şöyle dedi:
"Bizde, böyle mizah damarı taşıyan şiirler genellikle pek önemsenmez, bir alaysama öğesi sanılır. Oysa öyle değildir."
Emin Özdemir, Can Yücelin' ‘Beşi Bir Yerde" yapıtından bir bölüm okudu. Can Yücel, orada şiir anlayışını da tanımlıyor, şöyle diyordu:
…Freud’un sedirine uzanıp humoru bize açıklamasını istediğimizde, denkleştirebildiğimiz sonuç şu: Kişi, dış baskıların hışmı karşısında, kendi özünü hırpalattırmamak için, hatta yitirmemek için 'humor'u bir savunma mekanizması olarak kullanmaktadır. Bu savunma apansız bir paradoksla, bir tersyüzle, bir başkaldırıyla, bir saldırıya dönüşmektedir. Buna baskının, acının üstüne gidiş de diyebiliriz. Freud'un verdiği örnekte idam mahkumu, bir pazartesi sabahı sehpaya götürülüyor, celladına dönüp:
'Bu hafta amma güzel başladı!’ veya ‘Bu bana iyi bir ders olacak!' deyiverecektir.
İşte bu sözle, daha doğrusu bu davranışla kazandığı nefes payı, bu feci akıbet karşısındaki kişiliğinin dağılıp gitmemesini sağlayacak, olayı nesnelleştirerek, serinkanlılıkla gözlemleyip algılamasına elverecektir...
Dava, acının karşısında özünün bütünlüğünü koruma davasıdır.
★★★
Haluk Gerger, Metin Aksoy, Veli Özdemir, Ali Tartanoğlu’yla birlikte gidip gördüğümüz Haymana Cezaevi ile ilgili izlenimlerimi yazacağım, daha bitmedi. Günlük olaylar bastırdıkça bastırıyor. İstanbul'da Güler Sabancı’nın düzenlediği "mantı partisi"ne Mesut Yılmaz’la, TÜSİAD yöneticisi katılmış. Ben Hasan Cemal’in yazısında okudum. Orada, geniş tabanlı hükümet modelleri üzerinde durulmuş. Bir başka gün mantı değil, "kısır partisi" yapsınlar, o da güzel olur! Mantı, kısır, ardından mısır! "Bir elinde cımbız, / bir elinde ayna, I umurunda mı dünya."
Mantı partisi bana, 1979'da, yine böyle TUSİAD'ın gazetelere Manlar vererek hükümet kurma girişimlerini anımsattı. 1979'da 13 mayısta Bülent Ecevit, Deniz Baykal, Muştada Üstündağ, daha bir dolu CHP'li, Gönen'den Bursa'nın Orhaneli'ne gidiyoruz. Gazeteciler var, Cumhuriyet’ten Deniz Som’la ikimiziz. Bir yerde, Milliyet’ten Zeki Sözer, İstanbul'dan apar topar gelip katıldı. TÜSİAD, gazetelere ilanlar vermiş, hükümeti değiştirmeyi amaçlıyordu sanki. Zeki, gazetenin ilk baskısını Ecevit'e verdi. Otobüste Ecevit, Üstündağ, bir de arkalarında ben vardım bir ara, öbürleri inmişlerdi. Ecevit, yaşamının belki en ağır sözlerini söyledi iş çevrelerine, ağır bölümlerini geçip bir bölümünü yazıyorum:
- Onları savcılığa vereceğim, tutuklattıracağım!
Uçakta Ecevit'e Zeki Sözer, iş çevrelerine söylediği çok ağır sözleri anımsatınca:
"Sert sesli düşünmüştüm, ama yazıldıysa iyi olmuş!" dedi. Bir yükten kurtulmuştum. Arkadaşlarıma, o ağır sözleri ben aktarmıştım.
Tansu Çillerin grup toplantısında yaptığı konuşmayı izledim. Çillerle. 1979'un Ecevit'i öyle benzeşiyorlardı ki!
Gazeteler, 1979'u niye anımsamıyorlar? Bu filmi daha önce görmedik mi?